DERVİŞ ÇEYİZİ MÜZESİ

Tarikatlarda kullanılan eşyalar sözlüklerde “cihaz” kelimesi ile ifade edilmiştir ki “cihâz-ı tarikat” ile hem tarikat mensuplarının kullandıkları hem de tarikat binalarında yer alan eşyalar kastedilmiştir. Bu kapsamda genel olarak tâc-ı şerif, hırka, teslim taşı, alem, kanberiyye, habbe, palheng, tesbih, asa, keşkül, teber, tığbend, ibrik, pabuç gibi eşyalar belirtilmiştir. Özellikle kıyafetler için kullanılan “derviş çeyizi” tabiri zamanla tarikatlarda kullanılan diğer çeyizleri de ifade edecek şekilde çalışmalarda yer almıştır.
Kullanım kaynakları Kur’an’-ı Kerim’e, başta Hz. Peygamber (s.a.v) olmak üzere diğer peygamberlerin yaşamına, tarikatın pirinin ve yolun büyüklerinin hayatlarına, yola dair âdâb ve erkâna dayanan “cihâz-ı tarikat/derviş çeyizi” kavramının kıyafetler başta olmak üzere ritüeller kapsamında kullanılan eşyalardan mutfak eşyalarına kadar oldukça geniş bir alanı kapsadığı görülmektedir.

  İrfan Medeniyeti Araştırma Merkezi (İRFA) bünyesinde semâhâne bölümünün galeri kısmında 2018 yılında muhtelif tarikatlara ait tâc-ı şerif, sikke ve kıyafetler başta olmak üzere tekkelerde kullanılan farklı eserler sergilenmeye başlanmıştır. 2023 yılında yapılan kapsamlı bir değişiklik ile galeri kısmı müze/sergi alanı işlevi kazanacak şekilde yenilenmiştir. Bu yenilemeye paralel olarak koleksiyon kapsamı da genişletilmiştir. Müzede özellikle tâc-ı şerif bölümü birçok tarikata ait ya da bir tarikatın farklı kollarında kullanılan örneklerin birarada görülebilmesi açısından önem arz etmektedir.
İRFA Derviş Çeyizi Müzesi’ndeki eserler hediye, bağış ya da tarihi süreçte tarikat mensupları tarafından kullanılmış olan cihâz-ı tarikatların/derviş çeyizlerinin aslına uygun olarak yeniten üretimlerinin yapılması ile koleksiyona dahil olmuştur. Müzede derviş çeyizlerinin yanı sıra Kur’an-ı Kerim, Mesnevi, Divan-ı Kebir, rahle gibi eserler de yer almaktadır.

 

 

Tarikatlarda belirli manevi mertebelere gelen kişilere tekbirlenen, biçimsel özellikleri, renkleri, üzerindeki dikiş ve motifleri ile ait oldukları tarikatın manevi sembollerini yansıtan başlıklara tâc-ı şerif denilmektedir. Tâc toplumlarda hükümdarlık sembolü olarak kullanılmıştır, tarikat mensuplarının giyindiği tâclar “ruhânî saltanat ile manevi devleti” temsil etmektedir. Her tarikatta farklı biçimsel özelliklerde tâclar kullanıldığı gibi aynı tarikatın değişik kollarında ya da tarikat içinde farklı “manevi makamlardaki” kişiler tarafından kullanılan tâclarda da farklılıklar mevcuttur.
Tâcın üst kısmına “kubbe” adı verilmektedir. Kubbedeki dilimlere “terk” denilmektedir. Bazı tâclar terksizdir. Başa geçirilen bölüm “lenger” olarak isimlendirilmekte ve bu kısma destar/sarık gibi adlarla tanımlanan tülbent sarılmaktadır. Destardan sarkan uca taylesân/risale denilmektedir. Ön kısım ise tacın mihrabıdır. 
  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Beyaz kubbeli, 12 terkli tâcın merkezinde kubbe ile aynı renkte düğme mevcuttur. Lengere yeşil dolama destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır

  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Beyaz kubbeli, 6 terkli, kubbe merkezinde altıgen köşeli yukarıdan aşağıya doğru kademeli olarak büyüyen üç adet pul hıfzedilmiş tâc-ı şerifin lengerine yeşil renkli cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.


  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Krem renkli, 12 terkli, merkezinde kubbe ile aynı renkte düğme hıfzedilmiş tâc Sa’dî mürşid tâcıdır. Lengere krem renkli cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.

  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Krem renkli, 7 terkli tâc Sa’diyye halife tâcı olup lengerine krem renkli cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.

  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Beyaz kubbeli, 12 terkli, merkezinde kubbe ile aynı renkte düğme hıfzedilmiş tâcın lengerine yeşil renkli cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır. 

  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Beyaz renkli kubbe terksizdir ve merkeze üstten alta genişleyen üç adet daire şekilli pul hıfzedilmiştir. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır. 


  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Yeşil kubbeli, 32 terkli tâcın lengerine yeşil renkli cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.


  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Beyaz kubbe 4 terkli 40 dallı olup merkeze kubbe ile aynı renkte düğme hıfzedilmiştir. Lengere siyah cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.


  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Sarı renkli kubbe 4 terkli 40 dallıdır. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.

  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Beyaz kubbe 4 terkli 40 dallı olup lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.



  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Siyah renkli kubbe üzerine beyaz renkli suzeni dikişlerle 4 terkli 40 dallı olan tâcın merkezinde sekiz dilimli halka yer almaktadır. Lengere siyah renkli cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.



  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Beyaz kubbe 4 terkli 40 dallı olup merkeze yeşil zemin üzerine beyaz ve siyah renklerle 18 tığlı gül mühür hıfzedilmiştir. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.



  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Yeşil kubbeli, 14 terkli tâcda terkler beyaz suzeni dikişlerle ayrılmıştır. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.



  ​21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Yeşil renkli 4 terkli kubbe üzerine siyah, beyaz, sarı ve kahverengi ipliklerle bedâhe kompozisyonlar işlenmiştir. Dört kapıda yer alan iki bordür kırmızı suzeni dikişlerle belirtilmiştir. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.




   21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Yeşil kubbeli, 4 terkli tâcın üzerinde beyaz ve eflatun iplerle bedâhe kompozisyonlar işlenmiştir. Dört terkin de merkezinde kandil motifi yer almaktadır. Merkeze 18 tığlı gül mühür hıfzedilmiştir. Lenger kısmında müjgan ismi verilen kürk yer almaktadır. 



  ​21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Kırmızı kubbeli, 8 terkli tâcın merkezine kırmızı zemin üzerine yeşil renkli suzeni dikişli Bağdat gül mührü hıfzedilmiştir. Bu tâc Kadirî-Resmiyye koluna ait halife tâcıdır. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.


  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Kırmızı kubbeli, 12 terkli tâcın merkezinde Bağdat gül mührü hıfzedilmiştir. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış taylasan soldan sarkıtılmıştır.



  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Yeşil kubbeli, 13 terkli tâcın merkezine kubbe ile aynı renkte düğme hıfzedilmiştir. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.



  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Beyaz kubbeli, 12 terkli tâcın merkezinde kubbe ile aynı renkte düğme hıfzedilmiş olup Rifâi mürşid tâcıdır. Lengere siyah cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.




  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Kırmızı kubbeli, 12 terkli tâcın merkezine kubbe ile aynı renkte düğme hıfzedilmiştir. Lengere yeşil cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır.



  21.yy
İnsan ve İrfan Vakfı Hediyesi
Sarı renkli, 12 terkli tâcın merkezine kubbe ile aynı renkte düğme hıfzedilmiştir. Lengere sarı cüneydi destar sarılmış, taylasan soldan sarkıtılmıştır. 



  Mevleviyye tarikatında kullanılan başlıklara “sikke” denilmektedir. Sikkeler 45-50cm uzunluğunda, koyu kahverengi, beyaz ya da bal rengi dövme yünden başlıklardır. Bunlardan sarıklı olanlara destarlı; sarıksız olanlara ise dal sikke adı verilmektedir. Hilafet makamındaki kişinin sikkesinde önden arkaya doğru tam ortaya yerleştirilerek çekilen 2cm enindeki şeritlere “istiva” denilmektedir. Sikke iradeyi temsil etmektedir. Sikke/para bastırmak hürriyet sembolü olduğu gibi sikke tekbirlenmesi de “nefsime esir değilim, hürüm” anlamına gelmektedir.

  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Destarlı ve istivalı sikke olup destar kafesi şeker aviz formda sarılmıştır. 


  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Keçenin kalıplanması ile oluşturulmuştur.


  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Keçenin kalıplanması ile oluşturulmuştur.


  20.yy
Hasan Arıcins’in Hediyesi
Keçenin kalıplanması ile oluşturulmuştur.


  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Destarlı ve istivalı sikke olup destar kafesi şeker aviz formda sarılmıştır.


  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Destarlı ve istivalı sikke olup destar kafesi şeker aviz formda sarılmıştır. 


  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Keçenin kalıplanması ile oluşturulmuş eser yeşil renkli kafesi şeker aviz destarlıdır.


  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Keçenin kalıplanması ile oluşturulmuş eser beyaz renkli kafesi şeker aviz destarlı olup istivalıdır.

  ​Arakıyyeler dervişlerin başlarına giyindikleri, pamuk, keçe gibi malzemelerden üretilen başlıklardır. Kadiriyye, Rifâiyye gibi tarikatlarda arakıyyelerin tepelerine gül mühür de hıfzedilmektedir. Halveti-Cerrahiyye’de kullanılan dallı arakıyye destarsız olup tâc-ı şerîfin kubbesindeki dallar bu arakıyyenin etrafında yer almaktadır. Dallı arakıyyeye derviş kabre konurken başına giydirildiği için “ahiret tâcı” adı da verilmektedir.

  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Eser keçenin kalıplanması ile oluşturulmuştur. Lenger kısmına yeşil kafesi şeker aviz destar sarılmıştır. Destarının sarılış şeklinden dolayı bu tür arakıyelere “Celâli” taribi de kullanılmaktadır.


  21.yy
İRFA Keçehane Hediyesi
Keçenin kalıplanması ile oluşturulmuş, elifi olarak tabir edilen bir arakıyyedir. 

  Tarikatlarda kullanılan kıyafetler hırka, tennure, haydariyye, hüseyniyye, elif lam bend, kemer gibi parçalardan oluşmaktadır. Bu kıyafetler genel olarak bütün tarikatlarda kullanılmakla birlikte şekilsel bazı farklılıklar mevcuttur. Müzemizde derviş kıyafetlerine örnek olması açısından Mevleviyye ve Halveti- Cerrahiyye tarikatında kullanılan kıyafetler sergilenmektedir.
Mevleviyye tarikatında giyinilen kıyafetleri hırka, tennure, destegül, elif lam bend, tığbend, iç gömlek ve pantolon ile mest oluşturmaktadır. Cerrahiyye tarikatında kullanılan kıyafetleri haydariyye, tennure, elif lam bend, iç gömlek ve pantolon ile kamarçin oluşturmaktadır.
Hırka tarikatlarda ortak olarak kullanılan kıyafettir. Genel olarak boyu topuk hizasına kadar olan, uzun kollu bu kıyafetlerde yakalarda göbek hizasına kadar on iki sıra dikiş yer almaktadır. Kol yapıları geniş ya da dar olabilmektedir. Hırkalarda her tarikatın kendine özgü rengi olduğu gibi siyah gibi bazı renkler tarikatlarda ortak kullanılmıştır.
Tennure Mevleviyye başta olmak üzere farklı tarikatlarda da kullanılan bir kıyafettir. Mevleviyye’de sema mukabelesinde destegülün altına giyinilen tennurenin bele kadar olan bölümü dar, etek kısmı ise geniş kesimlidir. Diğer tarikatlarda kullanılan tennureler dar kesimli, entari tarzında, uzun kollu, yakasında genelde on iki ilik düğme olan kıyafetlerdir.
Destegül uzun ve dar kollu, boyu bele kadar olan bir kıyafettir. Mevleviyye’de destegül tennure üzerine giyinilen, tennure ile aynı renkte, yakasız, boyun kısmı V şeklinde açık, düğmesiz bir kıyafettir. Sol eteğine eklenen 8-10cm uzunluğunda bir şerit ile sema esnasında dervişin belindeki elif lam bende bağlanmaktadır.
Haydariyye boyu bel hizasına kadar uzanan, kolsuz, yaka kısımlarında göbek hizasına kadar on iki sıra dikiş bulunan, bütün tarikatlarda ortak olarak kullanılan bir kıyafettir. Haydariyyelerin omuz kısımlarında kısa şekilde pmuzdan kola doğru uzanan parçalar mevcuttur.
Elif Lam Bend 8-10cm genişliğinde 150cm uzunluğunda bir kuşak olup bele dolanan kalın kısmının ucunda ince bir kaytan yer almaktadır. Mevleviyye tarikatında kullanılan elif lam bend siyah renkli olup tennure üzerine dolanmakta, bele dolandıktan sonra arta kalan kısımlarına düğüm atılmakta ve destegülün altına saklanmaktadır. Diğer tarikatlarda kullanılan elif lam bendler muhtelif renklerde olabilmekte, Kadiriyye’de bedâhe adı verilen geometrik motifler de işlenebilmektedir.
Tığbend genellikle yünden on iki kat iplikle örülmüş bir kuşaktır. Bektaşiyye, Rifâiyye, Bedeviyye gibi tarikatlarda kullanılmıştır. Mevleviyye tarikatında kullanılan tığbend diğer tarikatlardan farklı olarak kuşak şeklindedir. Derviş bunu tennurenin beline bağlamakta böylece sema sırasında eteklerin açılış oranını ayarlamaktadır.
​Kamarçin dervişlerin tekkelerde giyindiği, deriden üretilmiş paşmaklardır.


  20.yy
Hasan Arıcins’in Hediyesi
Siyah renkli, uzun boylu, geniş kollu ve geniş yenli bir Mevlevi hırkasıdır. Yaka kısımlarında göbek hizasına kadar 12 sıra dikiş mevcuttur.


  20.yy
Hasan Arıcins’in Hediyesi
Beyaz renkli, yakası göğsün aşağısına kadar “V” şeklinde açık Mevlevi tennuresidir. Üst tarafı bele kadar bedene oturacak şekilde dar, alt kısmı ise geniştir. Yaka kenarlarında dikiş ya da şerit mevcut değildir.



  20.yy
Hasan Arıcins’in Hediyesi
Beyaz renkli olup sağ kenarında elif lam bende bağlanmasını sağlayan kuşak mevcuttur. Yaka kenarlarında dikiş ya da şerit mevcut değildir. 


  20.yy
Hasan Arıcins’in Hediyesi
Siyah renkli kumaştan mamul bir eserdir. 


  20.yy
Hasan Arıcins’in Hediyesi
Beyaz renkli tığbendin ortasında bir sıra siyah dikişten şerit vardır.


  20.yy
Hasan Arıcins’in Hediyesi
Günlük kullanılan pantolon ve gömleklerle aynı olup pantolon tennurenin, iç gönmek ise destegülün içine giyinilmektedir. 


   20.yy
Hasan Arıcins’in Hediyesi
Siyah deriden mamul, içleri keçeden eserlerdir.

  21.yy
İRFA Terzihanesi Hediyesi
Eserin yakasında göbek hizasına kadar on iki sıra dikişle oluşturulmuş şerit mevcuttur. Kollar omuzdan sarkacak kadar uzunluktadır. 


  21.yy
İRFA Terzihanesi Hediyesi
Eser Mevlevi tennurelerinden farklı olarak dardır ve boydan düz olarak inmektedir. Yaka kısmı hakim yaka biçimli olup göğsün ortasına kadar “V” şeklinde kesimlidir ve bu bölüm ilikle kapatılmaktadır.



  21.yy
İRFA Keçehanesi Hediyesi
Keçeden mamul eserin iki yanı beyaz şeritlerle kuşatılmıştır.


  21.yy
İRFA Terzihanesi Hediyesi
Gömlek hakim yakalı olup tennurenin altına giyinilmektedir. Pantolon tennurenin altına giyinilmektedir.


  21.yy
İRFA Hediyesi
Deriden mamul kamarçindir. 


  Tarikatlarda meydân-ı şeriflerde serili muhtelif renklerde postlar olup “post-nişîn” kavramı ile şeyh efendi kastedilmektedir. Farklı renklerdeki postlar makamları da ifade etmektedir. Postun bölümlerinin de anlamları vardır. Öne doğru çıkıntı yapan başköşe mihrap, başköşeyle birlikte diğer dört köşe beş vakit namaz, ayrıca dört köşe şeriat, tarikat, mârifet ve hakikat kapılarını ifade etmektedir. Post “nefsimi terbiyeye aldım” demektedir.

  20.yy
İRFA Hediyesi
Koyun postunun tuzlandıktan ve kurutulduktan sonra temizlenip yıkanması ile yapılmaktadır. Temizleme işlemi biten post kenar fazlalıkları alındıktan sonra doğal rengi ile kullanılabildiği gibi istenilen renkte boyanabilmektedir. 



  Cilbend, “içinde birden fazla gözü olabilen, evrak koymak için tasarlanmış çanta” olarak tanımlanmaktadır. Bu çantalar özellikle resim ya da kağıtların zarar görmesini engellediği için kitap kabı olarak da kullanılmıştır ve genellikle iki mukavva levhanın birbirine yapıştırılması ile yapılmıştır. Tarikatlarda kullanılan cilbendler genellikle deriden yapılmıştır ve dervişlerin günlük hayatlarında gerekli olabilecek tarak, para, misvak, bazı dua ya da şiirlerin yazıldığı kağıtlar gibi eşyalarının taşınmasında kullanılmıştır. Cilbend tarikat kıyafetlerinde cep olmamasından dolayı çanta işlevi görmüştür. Dervişler cilbendleri kemerlerine takarak taşımıştır. Kemerlere genellikle tokalı bir kayışla bağlanan bu çantaların ön yüzünde kapakları vardır ve üzerine yapılan süslemelerle ait olduğu tarikatın birçok sembolik unsurunu da yansıtmıştır. 



  20.yy
Selman Küçükkömürler’in Hediyesi
Deri malzemeden mamul eserin kapak kısmında rumi ve palmet motiflerinden oluşan bitkisel süslemeli dilimli bir kartuş yer almaktadır. 



  20.yy
Hediye
İki kapaklı dosya formunda olup etrafı deri bağlarla çevrilmiştir. Süsleme yoktur.



  Tesbih “Kur’an dilinde Allah’ı tenzih etmek” anlamındadır. İslamiyet’te tesbihin kullanımında esas olan “Allah’ı zikretmektir” ve namaz sonrasında 33 kez “Sübhanallah”, “Elhamdülillah”, “Allahuekber” tesbihleri en sık yapılan zikirlerdir. İslamiyet’te ibadet amacıyla kullanılan tesbihlerin tane sayılarının farklı olduğu görülmektedir. Namaz sonralarında kullanılanlar 99 ya da 33 taneliyken 500, 999, 1000, 5000’lik tesbihler ise tekkelerde kullanılmıştır. Mevleviyye tarikatında kullanılan 1000’lik tesbihlerde imame ve durakların sikke şeklinde olanları da vardır. Tarikatta sabah namazından sonra, pazar ve perşembe akşamları ya da kandil geceleri “İsm-i Celâl zikri” yapılacağında bu tesbihler kullanılmaktadır. 33’lük ya da 99’luk tesbihlerin içine konulduğu farklı malzemelerden kaplara ise “tesbih kuburu” denilmektedir.

  21.yy
Hediye
Zeytin çekirdeğinden, 99’luk tesbihtir. Habbeler arpa kesimdir.



  21.yy
İRFA Hediyesi
1000’lik tesbihin habbeleri arpa kesimlidir. Duraklar dal sikke formundadır. İmame destarlı sikke ile sonlanmaktadır ve ucta iki habbeden oluşan tepelik yer almaktadır.


   21.yy
Selman Küçükkömürler’in Hediyesi
Dairevi bir deri parçasının kenarlarından geçen yine deri iplerin büzülmesi ile küçük bir torba durumuna getirilmiş, sade bir tesbih kabıdır.


  Müttekâ kelime olarak “dayanılacak değnek” anlamındadır. Müttekâlar halvette oturur şekilde duran dervişin ayaklarını uzatarak uyumaması için başının sabit durmasını sağlamaktadır. Ahşap ya da maden malzemeden üretilen bu eşyaların zemine gelen kısımları düz ya da sivri uçluyken alnın konulduğu kısım hilal şeklindedir. 

  21.yy
Satın Alma
Eserin baş kısmı hilal formundadır. Silindirik gövde kazıma tekniğinde baklava motifi ve balık sırtı motifleri ile süslenmiştir.



  21.yy
Satın Alma
Eserin baş kısmı hilal formundadır ve uçları aşağı doğru bakan kollarla sonlanmaktadır. Silindirik gövde burgu ve balık sırtı motifleri ile süslenmiştir.


  Zerdeste halvete giren dervişe verilen muîn türünde, koltuk altına konulan bir dayanaktır. Form olarak asa türü eserlere benzemektedir.
  19.yy sonu-20.yy başı
İnsan ve İrfan Vakfı’nın Hediyesi
Eser stilize ejder figürü şeklinde tasarlanmıştır. Silindirik gövde uçta yassı bir uçla sonlanmaktadır. Boyun kısmı ile gövde bir bilezik ile ayrılmıştır. Baş kısmı ağzı açık bir ejder/yılan şeklinde olup kazıma çizgiler ile belirtilmiştir. Ejderin ağız açıklığında iki adet diş gömme olarak eklenmiştir. Başın iki yanı perçinle sağlamlaştırılmıştır.



  Teberler genel olarak “ahşap ya da madeni bir sapın ucunda tek ya da çift ağızlı, keskin yüzü kavisli olan, sapında ve keskin yüzün topuk kısmında birer süngüsü bulunabilen, baltaya benzer” aletlerdir. Tarih boyunca farklı medeniyetler tarafından savaş aleti olarak kullanılan teberler İslam coğrafyasında tarikatlarda özellikle “gezgin dervişler” tarafından ve tekkelerde kullanılan eşyalar arasında yer almaktadır. Hz. İbrahim’in putları kırması hadisesine istinaden dervişin nefsi ile giriştiği mücadeleyi temsil eder.
  21.yy
Satın Alma
Çift ağızlı, madeni gönderli teberin sap kısmı ahşap olup ucunda madeni halka vardır. Teber küçük dairevi bir tepelik ile sonlanmaktadır. Ağız bölümleri içte dilimli olup üzerlerinde kazıma tekniğinde çift başlı kartal figürü ile süsleme yapılmıştır.
21.yy
Satın Alma
Çift ağızlı, madeni gönderli bir eserdir. Gönder kısmı topuz şeklinde tutma yeri ile sonlanmaktadır. Dört yüzlü mızrak şeklinde tepelik kısmı mevcuttur. Ağız üzerlerinde iki yüzde de birbirinin aynısı olacak şekilde dilimli kartuşlar içerisinde yazı ve tuğra mevcuttur. Kartuşların etrafında dallardan çıkan yapraklarla süslemeler yapılmıştır.
21.yy
Satın Alma
Eser tek ağızlı madeni gönderlidir. Gönder sivri topuz şeklinde tutma yeri ile sonlanmaktadır. Dairevi tepelik ile sivri mızrak şeklinde topuk kısmı vardır. Ağzın bir yüzünde dilimli kartuş içerisinde tuğra ve kenarlarda bitkisel süslemeler; diğer yüzde ise yine dilimli kartuş içerisinde yazılar ve kenarlarında ay-yıldız süslemeleri vardır.


  Tarikatlarda asa şeyh tarafından “belirli mertebeye gelmiş dervişe” verilmektedir ve “hilafet” sembolüdür. Ucunda ise “başpâre” yer almaktadır. Yere gelen kısmına çoğunlukla bir karıştan fazla, ucu sivri ve üç köşeli demir eklenmiştir. Asada elin tuttuğu yer “berzah aleminin”, asanın yukarısı “vahdet aleminin”, aşağısı “kesret aleminin”, en aşağıdaki demir ise “celâl aleminin” simgesidir. 
  21.yy
Satın Alma
Eser kınlı asa formundadır. Asanın gövdesi kazıma tekniğinde helezonik kıvrımlı olup uç kısımda düz silindirik hal almaktadır. Gövde iki parçalı olup baston sapı formundaki baş kısmı gövdeden ayrılmaktadır ve bu bölüme kılıç eklenmiştir. Gövdenin alt kısmı kılıcın kını işlevindedir. İki parça birleştiğinde ise asa işlevini görmektedir. Gövde üzerinde basit kazıma teknikli soyut bezemeler vardır. 

  Keşkül sözlüklerde “dervişlerin kullandığı abanoz ağacı, Hindistan cevizi kabuğu, maden, seramik gibi çeşitli malzemelerden üretilen 20-30cm boyunda çanak” olarak tanımlanmaktadır. Genellikle iki ucunda bulunan zincir veya farklı malzemeden bir bağ ile boyna asılan ya da elde taşınan eserlerdir. Keşkül İslam coğrafyasında tarikatlarda seyr-i sülûkta nefis terbiyesi için dervişe verilen “selmâna çıkmak” uygulamasının yanı sıra meydanlarda kullanılmıştır.
  20.yy
Mustafa Koyuncu’nun Hediyesi
Kayık formlu keşkülün ağız açıklığı çekik göz biçimindedir. Ağzın iki kenarı oldukça stilize ejder figürleri ile çevrelenmiştir. Ejderlerin stilize yuvarlak gözleri olup boyun kısımlarında noktalardan oluşturulan çizgisel hatla vurgulanmıştır. Ağız kısmının devamındaki kapalı alan oldukça stilize bitkisel bezemelidir. Yan kısımları üstte ve altta ikişer dar bordürün arasında geniş bir bordür kuşatmaktadır. Üstteki dar bordürler kazıma tekniği ile oluşturulmuş küçük daire morifleri ile süslenmiştir. Alttaki dar bordürlerde ise testere dişi şeklinde noktasal çizgilerle oluşturulan bezeme yer almaktadır. Ana bordürün içe doğru girintili kısmında kazıma tekniğinde stilize dal, yaprak ve çiçek motiflerinin yanı sıra iki adet kuş figürü işlenmiştir. Kuşlardan birisinin sadece baş kısmı tasvir edilmiştir. Ana bordürün diğer kısmındaki yazıda“Ya Mevlana Ali Meded” yazılmıştır.
Teslim taşı Bektaşiyye tarikatında kullanılan, on iki köşeli taşa verilen isimdir. Teslim kelimesi “bir emaneti yerine vermek” anlamına gelmekle birlikte tasavvufi açısından “kişinin kendisini Hakk’ın takdirine ve kaderine bırakması, zahiri ve batını tecellilere rıza göstermesi” gibi manaları ifade etmektedir. Teslim taşı on iki adet yıldız ya da hilal şeklinde köşesi olan, 1- 1.5 cm kalınlığında, 5-15cm çapında olup genellikle balgami taş, Necef ya da Kerbelâ taşından üretilmektedir. Bu taş iç kısımda yukarıdan aşağıya açılan delikten geçen bağ ile boyna asılmaktadır. Bu kısım genellikle ceylan derisindendir. Boyna asılan kısma dört düğüm atılmaktadır ve teslim taşının kaytanı mevcuttur. Üst ve alt kısmına ise habbeler takılmaktadır.
  19.yy
İnsan ve İrfan Vakfı’nın Hediyesi
12 köşeli, köşeleri yıldız formunda tasarlanmış bir teslim taşıdır. Eser üst ve altta yer alan deliklerden geçen bir iple taşınmaktadır. Yine taşın üst ve altında altıgen birer habbe yer almaktadır. 
20.yy
İRFA Hediyesi
Buhurdanın ateşliği kase formunda olup kaideye doğru halka şeklinde bombelidir. Sivri kubbemsi kapak lale formlu alem ile sonlanmaktadır. Kaidede stilize çiçek ve yaprak; gövdede kaidedeki süslemlerin aynısının yanı sıra birbirini takip eden çizgisel nişlerle süsleme oluşturulmuştur. Kapağın üzerinde ajur tekniğinde çiçek ve geometrik motiflerden yapılmış süslemeler vardır.

  20.yy
İRFA Hediyesi
Buhurdanın tepsisi üç ayaklıdır. Ateşliği yarım küre şeklinde olup kaideye doğru bombelidir. Kapağı kubbemsi formda olup sivri topuz şeklinde alem mevcuttur. Eserin üzerinde kazıma tekniğinde yapraklardan oluşan süsleme vardır. Kapak kısmında üç yapraklı yonca formundaki süslemelerde her yaprağın üzerinde bir delik mevcuttur. 




  Aydınlatma araçları olan kandiller Farsça “çerağ” Arapça “sirâc” ve “misbâh” kelimeleri ile ifade edilmiştir. Muhtelif malzemelerden çeşitli formlarda üretilen kandiller tarikatlarda aydınlanma aracı olmasının yanı sıra birçok sembolik anlamı da içeren eserlerdir. Kandil “nur” kavramı ile ilişkilendirilmiş, bununla “Allah’ın nuru, Hz. Peygamber (s.a.v) ve Kur’an-ı Kerim” ifade edilmiştir.
  20.yy
Satın Alma
Eser asma kandil tipinde olup ince halka dipli kaide üzerinde dilimli armudi gövdeli ve silindirik boyunludur. Fitillik kısmı kapak formunda gövdeye birleştirilmiştir. Gövdenin iki yanında halka şeklinde birer tutamak bulunmaktadır. Boynun bitiminde yer alan iki adet halkaya geçirilen zincirlerle asılmaktadır. Gövdenin dilimleri üzerinde kıvrık dal ve yapraklardan oluşan süsleme vardır. Gövdeden boyna geçişte ve boynun üst kısmında yazılar vardır. Fitilliğin alt kenarında zincir, yüzeyinde ise palmet ve rumi motifleri ile süsleme yapılmıştır. Kandilin asılmasına yarayan halka hilal formundadır. İki kandil de takım olup aynıdır.

  Farklı malzemelerden üretilen gül suyu şişeleridir.
  20.yy
Satın Alma
Eser ince halka dipli kaide üzerine armudi formlu gövdelidir. Boyun kısmı silindirik olup bilezikle gövdeden ayrılmıştır. Eserin akıtma ağzında iki delik bulunmaktadır. Bu deliklerden geçirilen halkanın ucunda dairevi bir madalyon yer almaktadır. Gövdenin üzerinde soyut yaprak ve çiçek motifleri vardır. 

  20.yy
Şerafettin Erol’un Hediyesi
Eser ince halka dipli kaide üzerine armudi formlu gövdelidir. Boyun kısmı silindirik olup bilezikle gövdeden ayrılmıştır. Eserin akıtma ağzında iki delik bulunmaktadır. Bu deliklerden geçirilen halkanın ucunda dairevi bir madalyon yer almaktadır. Gövdenin üzerinde soyut yaprak ve çiçek motifleri vardır. 

  Bu taslar genellikle madeni olup üzerlerine tedavisi için kullanılacakları hastalıklara iyi gelecek ayet, dua, simgelerin işlemesi ile oluşturulmaktadırlar. Şifa tasları kişiye özel ya da bir tedavi türüne özel olarak hazırlanabilmektedir.
  20.yy
Satın Alma
Daire formlu olup ağız dışa kıvrılarak tamamlanmıştır. İç yüzeyde merkezde iç içe dört halka olup tam ortada bir adet nokta yer almaktadır. 

  20.yy
Satın Alma
Düzgün yarım küre biçimli olup ağız dışa kıvrılarak tamamlanmıştır. Ortası bombeli olup bu kısma küçük bir tas daha eklenmiştir. Göbekteki tas da yarım küre biçimlidir ve ağız dışa kıvrılarak tamamlanmıştır. Küçük tasın ağız kenarındaki 16 adet delikten geçirilmiş halkalardan ok ucu şeklinde pullar sarkmaktadır. İç yüzde iki satır halinde noktalama ile ayet kazınmış olup yazının formundan dolayı okunamamıştır. Dış yüzde yazı ya da süsleme yoktur.
Tekkelerde öd, gül, misk gibi güzel kokular kullanılmış, tarikatların remzleri olan çiçeklerin kokuları dervişler tarafından taşınmıştır. Bu kokular koku kutularında, şişelerde muhafaza edilmiştir.
  21.yy
Satın Alma
Dikdörtgen formlu küçük bir kutu olup sandık biçimlidir. Kapağın iç kısmı kırmızı kadifedir. Tüm yüzey oyma tekniğinde soyut çizgilerle süslenmiştir.

  21.yy
Satın Alma
Tekkelerde kullanılan muhtelif koku türleri değişik formlardaki cam kaplar içerisinde olup deri ya da madeni kapaklar kullanılmıştır.

  Dervişler gerek seyahat sırasında gerek tekke için alışverişlerinde heybe türü eserler kullanmışlardır.
  20.yy
Hediye
Arka kısım düz krem renk üzerine beş sıra kahverengi ince şeritle hareketlendirilmiştir. Ön yüzde ise baklava motifi ve içerisinde geometrik motiflerden oluşan kompozisyonlar ile muhtelif renklerle süsleme yapılmıştır. 

  Tekkelerde mukabelelerde tasavvuf edebiyatına ait eserlerin bestelenmiş halleri zikir sırasında okunurken muhtelif aletler de kullanılmıştır. Bunlardan ney sembolik anlamları ile dikkat çekmektedir. Ney kamıştan üretilen nefesli ve üflemeli bir çalgı aletidir. Ney insân-ı kâmili temsil etmektedir. Ney yedi ya da dokuz boğumludur. İnsan da yedi ya da dokuz ayda oluşmaktadır. Neyin üzerinde yedi nişane vardır insanın yüzünde de iki göz, iki kulak, iki burun ve bir ağız olmak üzere yedi nişan vardır. Ney kelimesinin harfleri 60 sayısını verir, Adem ve Havva kelimelerinin rakam değeri de 60 sayısını vermektedir. sin harfi de insanı işaret etmektedir ve bu harfin de sayı değeri 60’tır. 
  21.yy
Satın Alma
Kamış neylerin uç ve baş kısımlarında çatlamasını veya kırılmasını önlemek amacı ile madeni parazvaneler vardır. Paşpare kısımlarında veya gövdede süsleme yoktur.
17-18.yy
Mustafa Holat Dede Efendi’nin Hediyesi
Madeni gövdeye deri geçirilmesi ile oluşturulmuştur. Gövde kaidelerinde yer alan ve simit adı verilen deri bağdan geçirilen yine deriden ince kayışlarla yüzeydeki deri gerginleştirilmiştir. İki adet orta yumuşaklıkta ahşap saplı zahme mevcuttur.
20.yy
Ahmet Küçükkömürler’in Hediyesi 
Ahşap kasnak üzerine deri gerilerek oluşturulmuştur. Deri üzerinde celi sülüs hatla “Hu” esması yazılmıştır.

  20.yy
Kerem Holat’ın Hediyesi
Gövdesi eğilmiş ahşap bir kasnaktan oluşmaktadır. Bu kasnak üzerine gerilen oğlak derisi ile oluşturulmuştur. Kasnağın içe bakan kısmında kancalara geçirilmiş üçerli madeni halkalar yer almaktadır.

  20.yy
Hediye
Madeni çanak kısmına deri gerilmesi ile oluşturulmuştur. Çalınması için bir de deri kayışı mevcuttur. Eserin üzerinde yer alan yazıda “Kutb-ül Arifiyn, Gavs-ül Vasıliya, Kutb-ül Zaman, Pirimiz, Mürşidimiz, Sevgili Babamız Şeyh Yusuf Efendi Hz. Ruhuna el-Fatiha” yazılıdır.
21.yy
Ali Şems Aksu’nun Hediyesi
Ahşap sap kısmı üzerinde hindistan cevizi kabuğundan gövdeye deri gerilerek oluşturulmuştur. İki telli olarak tasarlanmıştır. At kıllarından oluşan yay ile çalınmaktadır.

  20.yy
Hediye
Yarım küre biçimli gövdesi ısıtılarak hilal şekli verilen uçları sivri ahşap dilimlerin yan yana yapıştırılması ile oluşturlmuştur. Uzun sap kısmı gövdeye yapıştırulan bir takozda açılan kırlangıç kuyruğu biçimli yuvaya yerleştirilmiştir. 

  20.yy
Hediye
Dik ve yamuk gövdesi ahşaptan olup üzerinde teller mevcuttur. 24-27 perde arası bir alettir.

  20.yy
Hediye
Yarım armudu andıran gövdesi elips şeklinde burgulu kafa ve boyun kısmı yekpare ahşabın oyulması ile yapılmıştır.

  20.yy
Hediye
Tekne, göğüs, sap, burguluk ve tellerden oluşmaktadır. Tekne enine ve boyuna yapıştırılmış, yaprak ve çemberlerin aralarına kontrast, estetik ve sağlamlık amaçları ile tek ya da çift filetolar konulması ile oluşturulmaktadır. 

  19.yy sonu-20.yy başı
Hediye
Eserin içerisinde herhangi bir tezhip ya da süsleme yoktur. Kapaklarında iki yüzde de biribirinin aynısı olan süslemede ortada büyük bir madalyon ve bunun dört yanında düğüm şeklinde çıkan dairevi madalyonlar olup tüm yüzey stilize bitkisel süslemelerle doldurulmuştur.
21.yy,
Tıpkıbasım
M. Fatih Çıtlak’ın Hediyesi 
Yazılar dört sütun üzerine düzenlenmiş olup metnin etrafı kırmızı renkli cetvelle çevrilmiştir. Dış kapak deri ciltli olup mikleplidir. Kapaklarda ortada dilimli bir salbek yer almaktadır. Dört köşede köşebent mevcuttur. Cildin zencirek bölümünde ortada birer salbek dört yönde de köşebentler vardır. Salbek ve köşebentlerin içerisinde kıvrık dal, yaprak ve çiçeklerden oluşan bezemeler yapılmıştır.
21.yy,
Tıpkıbasım
Kerim Tunç’un Hediyesi 
Yazılar dört sütun üzerine düzenlenmiş olup metnin etrafı kırmızı renkli cetvelle çevrilmiştir. Dış kapak deri ciltli olup mikleplidir. Eserin deri ciltli kapağında ön ve arka yüzde birbirinin aynısı olan süsleme program geometrik kompozisyonlardan oluşmaktadır.